Interakcje leków z żywnością - zobacz!

Jedną z najważniejszych zasad prawidłowego żywienia jest urozmaicenie diety, czyli spożywanie różnorodnych produktów z poszczególnych grup żywności. Taka dieta zapewnia odpowiednią podaż wszystkich niezbędnych składników pokarmowych: białka, węglowodanów, tłuszczu, błonnika pokarmowego, witamin, składników mineralnych oraz fitozwiązków i jest warunkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu.   W niektórych przypadkach jednak tego typu dieta może prowadzić do efektów niepożądanych. Dotyczy to szczególnie osób chorych, przyjmujących wiele preparatów farmaceutycznych, zarówno tych na receptę, jak i dostępnych bez recepty. Dzieje się tak na skutek interakcji (wzajemnego oddziaływania) składników leków ze związkami chemicznymi zawartymi w produktach spożywczych. Związki chemiczne i składniki żywności mogą wchodzić w różnego typu interakcje, powodując np. zaburzenia we wchłanianiu leków, ich metabolizmie (czyli np. skuteczności działania) i wydalaniu.

Najczęściej występujące interakcje zachodzą na etapie wchłaniania leków z przewodu pokarmowego i polegają na ograniczeniu bądź też zwiększeniu wchłaniania substancji aktywnych preparatu farmaceutycznego. Następstwem takiego oddziaływania leków z żywnością może być np. obniżenie skuteczności działania leków, ale notowano także przypadki poważnych zaburzeń zdrowotnych, a nawet śmierci. Niestety problem wzajemnego oddziaływania leków i żywności jest bardzo często bagatelizowany, zarówno przez samych pacjentów, jak i przez lekarzy. Z badań publikowanych przez Instytut Żywności i Żywienia wynika, że ponad połowa pacjentów nie jest świadoma możliwości wzajemnego oddziaływania leków i żywności. Amerykański Instytut Żywności i Leków (FDA) zaleca, aby zawsze zadawać lekarzowi przepisującemu leki następujące pytania:

• Czy można przyjmować ten lek z innymi lekami?
• Czy należy unikać pewnych produktów spożywczych i napojów lub innych składników diety (suplementy, zioła)?
• Jakie są możliwe objawy interakcji?

Warto również pamiętać, że niektóre składniki pożywienia lub też składniki znajdujące się w stosowanych suplementach czy preparatach leczniczych dostępnych bez recepty mogą nasilać działanie niektórych leków. Najbardziej znanym przykładem może być nasilenie działania leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych pod wpływem kofeiny zawartej w kawie, herbacie, napojach typu cola czy energetyzujących. Wiadomo również, że przy stosowaniu diety nisko- lub beztłuszczowej (co powoduje zmniejszenie wydzielania żółci) wchłanianie leków lipofilnych może być ograniczone. Popularny sok pomarańczowy nawet 10-krotnie zwiększa wchłanianie glinu z preparatów alkalizujących (np. niektórych leków na zgagę), co może stwarzać ryzyko ich toksyczności. Bardzo dobrze udokumentowane jest również niekorzystne działanie soku grejpfrutowego, którego nie powinno się pić podczas terapii blokerami kanału wapniowego, lekami przeciwhistaminowymi, lekami hipolipemicznymi (lowastatyna, simwastatyna), lekami przeciwhistaminowymi, przeciwwirusowymi (HIV, AIDS) oraz cyklosporynami. Natomiast przy terapii inhibitorami MAO należy unikać w diecie serów żółtych (długo dojrzewające, brie, pleśniowe), wędlin dojrzewających, „starych” win, produktów sojowych, kapusty kiszonej, śledzi marynowanych oraz piwa.

Zawsze należy uważnie czytać ulotkę na temat leku umieszczoną w opakowaniu, a w razie niejasności informacje można uzyskać również u farmaceuty. Ponieważ wiedza na temat interakcji leków z żywnością jest wciąż niepełna, aby zmniejszyć ryzyko takich oddziaływań warto przestrzegać kilku podstawowych zasad. Po pierwsze leki należy popijać zawsze wodą. Natomiast preparaty farmaceutyczne, których działanie może być zaburzone przez składniki obecne w żywności należy przyjmować 1-2 godziny przed posiłkiem lub 2 godziny po posiłku. Bardzo ważne jest, aby nie zażywać suplementów diety zawierających składniki mineralne i witaminy lub inne substancje biologicznie czynne (np. polifenole) łącznie z lekami. W żadnym wypadku leków nie wolno popijać alkoholem, w tym również piwem. Lepiej nie mieszać leku z gorącym napojem, gdyż wysoka temperatura może zmniejszyć jego skuteczność. Korzystnie jest też nie zażywać preparatów witaminowo-mineralnych, ziołowych czy preparatów błonnika w tym samym czasie co leki, ponieważ mogą one utrudniać ich wchłanianie, a tym samym ich skuteczność.

dr Anna Harton