Paradoks otyłości - kiedy nadwaga chroni zdrowie

W grupie osób otyłych mogą znajdować się i takie, które mimo tuszy są metabolicznie zdrowe – nie cierpią na oporność na insulinę, cukrzycę, wysoki poziom cholesterolu czy podwyższone ciśnienie krwi, a przy tym wykazują dobrą kondycję, czyli sprawność serca i płuc.

Wiadomo, że otyłość jest częstą przyczyną przewlekłych chorób serca czy raka. Jednak nie każdy otyły człowiek ich doświadczy. Od czego zatem zależy to, czy nadmiar tkanki tłuszczowej zrujnuje komuś zdrowie? Nieco światła na ten problem rzuciły amerykańskie badania naukowe [1], które objęły ponad 43 tysiące ludzi otyłych, i które trwały od 1979 do 2003 roku. Wszystkie osoby szczegółowo przebadano i przeprowadzono dokładny wywiad medyczny. Naukowcy stwierdzili, że aż 46% tych ludzi była zupełnie zdrowa metabolicznie. Jeśli jednocześnie wykazywały one dobrą kondycję, w ich przypadku ryzyko śmierci było aż o 38% mniejsze niż w przypadku osób otyłych i jednocześnie dotkniętych metabolicznymi problemami. Ciekawe jest też to, że ryzyko zgonu w przypadku osób otyłych, ale zdrowych i aktywnych nie jest wyższe niż dla osób zdrowych i szczupłych! Stąd wysnuto wniosek, że regularna aktywność fizyczna w przypadku osób otyłych może zapewniać im dobrą kondycję i chronić przed chorobami, na które narażone są osoby otyłe i niećwiczące.

Wyniki tych badań powinny przede wszystkim zmodyfikować myślenie lekarzy o osobach otyłych – nie każda z nich musi cierpieć na choroby, w tym metaboliczne, będące skutkiem nadmiaru tkanki tłuszczowej. Aby prognozować stan zdrowia osoby otyłej, należy nie tylko obliczyć BMI, czy zawartość tłuszczu w ciele. Trzeba jeszcze ocenić sprawność metabolizmu i wydolność takiego człowieka. Dopiero na tej podstawie można ocenić stan zdrowia osoby otyłej i stwierdzić, czy znajduje się ona w grupie podwyższonego ryzyka chorób przewlekłych i nagłej śmierci.

Inne badania przeprowadzone w Szwecji na 64 tysiącach pacjentów [2] doprowadziły naukowców do tzw. paradoksu otyłości. Otóż w badaniach tych stwierdzono rzecz zaskakującą: osoby, u których stwierdzono choroby serca, mają lepsze rokowania jeśli mają nadwagę lub są otyłe! Najgorsze rokowania dotyczą osób z niedowagą (BMI poniżej 18,5) i są dwa razy gorsze niż w przypadku osób o prawidłowej masie ciała (BMI: 21-23,5) i trzy razy gorsze niż w przypadku osób z nadmierną masą ciała (BMI: 26,5-28). Gdy stworzono wykres tej zależności, okazało się, że grupę najniższego ryzyka stanowią osoby z BMI w granicach 26,5-35. Największe ryzyko dotyczy osób o BMI poniżej 18,5 i powyżej 40.

Powszechnie wiadomo, że utrzymanie prawidłowej masy ciała zmniejsza ryzyko zachorowania na choroby serca. Jednak w przypadku już istniejącej choroby, odchudzanie może nie przynieść oczekiwanego efektu. Co więcej, takie działanie może przynieść więcej szkody niż pożytku.

Dlatego tak ważne jest, aby redukować nadwagę, gdy jesteśmy jeszcze zdrowi.

W komentarzu [3] do wyżej wspomnianych badań znalazło się dobitne stwierdzenie: próba odchudzania podjęta w sytuacji już istniejącej choroby serca i BMI poniżej 40 to ZŁY pomysł. W takiej sytuacji tkanka tłuszczowa odgrywa korzystną rolę jako organ wydzielający hormony i np. chroniący stawy biodrowe przed złamaniem w razie upadku.

Badania:

1. Francisco B. Ortega, Duck-chul Lee, Peter T. Katzmarzyk, Jonatan R. Ruiz, Xuemei Sui, Timothy S. Church, and Steven N. Blair. The intriguing metabolically healthy but obese phenotype: cardiovascular prognosis and role of fitness. European Heart Journal, 2012

2. Oskar Angerås, Per Albertsson, Kristjan Karason, Truls Råmunddal, Göran Matejka, Stefan James, Bo Lagerqvist, Annika Rosengren, and Elmir Omerovic. Evidence for obesity paradox in patients with acute coronary syndromes: A report from the Swedish Coronary Angiography and Angioplasty Registry. European Heart Journal, 2012

3. Stephan von Haehling, Oliver Hartmann, and Stefan D. Anker. Does obesity make it better or worse: insights into cardiovascular illnesses. European Heart Journal, 2012