Gojenie się tkanek po urazie

Uraz tkanek miękkich zapoczątkowuje proces samo-zdrowienia. Większość tkanek miękkich, bez względu na ich rodzaj, zdrowieje przez wytworzenie w miejscu urazu tkanki włóknistej. Oznacza to, że uszkodzone miejsce ulega jedynie naprawie, a nie regeneruje się w pełni – zniszczone, wyspecjalizowane komórki nie odradzają się.

Proces naprawy dzieli się na trzy fazy: zapalną, namnażania i przebudowy. Podział na fazy jest umowny, gdyż naprawa postępuje stale, płynnie przechodząc z jednego etapu w drugi, a jedynie nasilenie poszczególnych procesów w czasie pozwala wyodrębnić te trzy, najważniejsze składowe.

Faza zapalna – zachodzi od momentu urazu. Trwa około 4-6 dni i charakteryzuje się miejscowym stanem zapalnym, który przygotowuje uszkodzone miejsce do naprawy. W wyniku działania stanu zapalnego zniszczone części tkanki zostają usuniętedzieki czemu okolica ta zostaje oczyszczona i przygotowana do dalszego gojenia. Obszar uszkodzenia zasklepia się równocześnie włóknikiem (skrzepem). Pojawiają się też wtedy fibroblasty – komórki tworzące kolagen, który jest podstawowym budulcem tkanki. Stan zapalny jest więc kluczowy dla procesu zdrowienia. Faza ta nie powinna jednak przeciągać się zbyt długo, gdyż istnieje ryzyko dalszego niekontrolowanego rozprzestrzeniania się zapalenia, zwłaszcza w przypadku obniżonej odporności.

Faza namnażania – rozpoczyna się około 2-3 dni po urazie, trwa jednak znacznie dłużej. Dochodzi w niej do ograniczenia procesu zapalnego, a fibroblasty, które pojawiły się wcześniej namnażają się i produkują różne składniki (m.in.  kolagen) potrzebne do powstania nowej mocnej tkanki włóknistej. Szczyt nasilenia przemian przypada na około 2-3 tygodnie po urazie. W tym okresie nie powstaje jednak jeszcze w pełni wydolna blizna, a jedynie dobra podstawa dla jej uformowania.

Faza przebudowy – jest kolejną kluczową fazą naprawy. Zachodzi oczywiście na fazę namnażania i jej początków można szukać już około 2 tygodni po urazie. Poprzednia faza wytworzyła raczej mało odporne włókna i zrąb ten ulegać będzie teraz przekonstruowaniu. Przebudowa polega na ciągłej zmianie ułożenia włókien kolagenowych oraz na wspólnym łączeniu ich w nowej tkance tak, aby powstał mocniejszy splot. Fizyczne obciążanie jest w tym momencie ogromnie ważne, gdyż to właśnie ono warunkuje formowanie mocnej struktury. Proces dojrzewania i przebudowy trwa od 6 do 12 miesięcy.

Proces naprawy tkanki jest naturalnym następstwem urazu, prowadzącym do samo-wygojenia. Nie dochodzi do odtworzenia identycznej struktury, jednak w jego wyniku powstaje całkiem wydolna „łata”, która pozwala na  powrót do sprawności po uszkodzeniu. W okresie gojenia należy więc  postępować tak, aby nie przeszkadzać organizmowi w naprawie. Czynniki znane jako opóźniające zdrowienie podzielić można na generalne i lokalne:

Generalne: wiek, niedobór białka, niski poziom witaminy C, używanie sterydowych i niesteroidowych leków przeciwzapalnych, temperatura (wolniejsze tempo przy zimnie)

Lokalne: słabe ukrwienie/niedokrwienie, zrosty z innymi tkankami, przedłużony stan zapalny, przesuszenie blizny, nadmierny ruch wprowadzony zbyt wcześnie (powoduje wtórne uszkodzenie i zapalenie).

Autor: mgr Lech Okurowski